Содержание

Translations

Мария Дмитриевна Поляковаға

Құдыретті патша — ашулы, зәрлі
Түндей боп жүзі түнерді.
Үрейлендіріп қашырды жарды —
Патшайым біткен үдерді.

Айнала түгел апталған алтын
Қошқыл да қызыл түс қандай.
Алқызыл іңір қалпымен жарқын
Мәрмәр сарайды құшқандай.

Осы сарайда сөйледі асқақ
Жарамсақ топқа сол күні.
Болат жарқылды көзімен жасқап.
…Ал, үні — теңіз толқыны.

Сөйледі патша: “Бала күнімде
Қалың ағаш-ты төңірек,
Қалың ағаштың түкпір-түбінде
Өндір күн тапқан мені кеп.

Ән салған едім, жер гүл ашқанда,
Жыладым мылқау шақтарда —
Көңілсіз боран мөлдір аспанға
Үстемдік етіп жатқанда.

Бозбала дәурен — жарқын сәт әні,
Кеудемді қаным керіп тым.
Көмкерген күннің алтын шапағы
Махаббатыма жолықтым.

Түсімде, бейне ертегі сынды
Нәзік қимылмен ымдайды.
Ғажайып үнмен шертеді сырды
Сәулесі алтын күн жайлы.

Арбайды, көзін күлімдетеді
Аппақ гүлдерді жаудырып.
Есігімді үнсіз дірілдетеді
Тәтті арманға ес аудырып.

Сай болу үшін етермін бір іс —
Бал махаббатына қанғым кеп.
Ұлы жорықта көтердім қылыш
Осы болғандай бар міндет.

Биледім елді, жасқадым мыңын,
Құдыреттің болдым үніндей.
Тәкаппар, қатал патшамын бүгін
...Жан дертім жүр ғой білінбей.

Ол үшін әлі бозбаламын мен,
Ынтық сезімі тынбаған.
Ай әнін баяу қозғағаныммен
Тек жұлдыз ғана тыңдаған.

Құлдарым, мені Күн-сұлуменен,
Қауыштырыңдар, өтінем!.
Бар байлығымды құлшынуменен
Сый етіп берем шетінен!”

Тоқтады патша. Қозғалды бәрі.
Кемелер жүзді саппенен.
Бірінен-бірі озған-ды бәрі,
Дегендей өзім ап келем...

* * *

Ай өтті қанша, күн өтті қанша,
Қасіретті патша зарықты.
Жүректе үміт дір етті қанша,
Тас қақпа мынау — тамұқ-ты.

Жаушылар жатты аттанып қиын
Алыс сапарға ағылып.
Жасырмай патша ынтыққан күйін
Жолдарын күтер сарылып.

Күндердің күні жадырап алап,
Сәулелі шуақ тірілді.
Ғажайып әуен ағылады орап
Тылсымнан тербеп бір үнді.

Бейіштен ескен самалдай аңқып,
Жайылып көпке сөз кетті
“Кіршіксіз ару келеді балқып —
Жолығар сәтті кез кепті.

Алтын сарайдың қабырғаларын
Нұрына бөлеп келді қыз,
Патшаның айтып сағынған әнін
Иіліп тұрмыз енді біз”.

Арманды патша көңілі шалқып
Ару-Күнменен кезікті.
...Гүл-тәжді басқа құс қонып қалқып,
Сұңқылға басты сезікті.

Көз алдындағы шұғылалы арай
Бара ма сөніп біртіндеп...
Кіршіксіз, мінсіз ару тұр қарай,
Ұяң рухтай үлпілдеп.

Жанары жайнап түн жұлдызындай,
Демінен шалқып бал лебіз.
Бейіштен шыққан үрдің қызындай —
Қиялда ғана бар деңіз.

Күңгірттеу түсті киімі жеңіл
Мінсіз иығын жауып тұр.
Толқынды шашта жарасым небір
Тәжбенен сәнін тауып тұр.

Еппенен басып жақын келеді
Көзіне тұнып көк аспан.
Көктікендерді тәжіне өреді —
Күн сәулесімен жарасқан.

Елең де қылмай ентелегенді,
Сарайға назар аудармай
Көкшіл әлемге еркелеген-ді —
Іңірге көзі қанғандай.

Жанын жылытып нұрлы арманменен
Көкшіл түс алды енді есін,
Жарық сәулемен нұрланған әлем
Аймалай сүйді кеудесін.

Алқалы қауым жанынан шығып,
Жыраққа қарай жылысты.
Жердің қайғысы жадынан шығып,
Сырласып сумен, күлісті.

Тәкаппар патша қапалы түрмен,
Қалғаны-ай жалғыз түнеріп.
...Қаратты біреу қуанышты үнмен,
Кенеттен күліп жіберіп.

Жалт етіп патша оқты көзімен,
Өзінің берді жарлығын.
Аямас, кекті, зәрлі сөзімен,
Үркітіп жұрттың барлығын..

Үлбірей күліп, нұр бүркіп тұрған
Жоқ етті қанша арманды.
Аппақ гүлдерге сонша ынтықтырған
Қан етіп фәни-жалғанды.

Әлем мұңайып, түнерер қалғып,
Жүзінен жарық нұр кетіп.
...Жаратқан өзі жіберер жарлық,
Кіршіксіз ақты кірлетіп.

Перевод стихотворения Николая Гумилёва «Дева Солнца» на казахский язык.

Дева Солнца

I

Могучий царь суров и гневен,
Его лицо мрачно, как ночь,
Толпа испуганных царевен
Бежит в немом смятеньи прочь.

Вокруг него сверкает злато,
Алмазы, пурпур и багрец,
И краски алого заката
Румянят мраморный дворец.

Он держит речь в высокой зале
Толпе разряженных льстецов,
В его глазах сверканье стали,
А в речи гул морских валов.

Он говорит: «Еще ребенком
В глуши окрестных деревень
Я пеньем радостным и звонким
Встречал веселый, юный день.

Я пел и солнцу и лазури,
Я плакал в ужасе глухом,
Когда безрадостные бури
Царили в небе голубом.

Явилась юность — праздник мира,
В моей груди кипела кровь
И в блеске солнечного пира
Я увидал мою любовь.

Она во сне ко мне слетала,
И наклонялася ко мне,
И речи дивные шептала
О золотом, лазурном дне.

Она вперед меня манила,
Роняла белые цветы,
Она мне двери отворила
К восторгам сладостной мечты.

И чтобы стать ее достойным,
Вкусить божественной любви,
Я поднял меч к великим войнам,
Я плавал в злате и крови.

Я стал властителем вселенной,
Я Божий бич, я Божий глас,
Я царь жестокий и надменный,
Но лишь для вас, о лишь для вас.

А для нее я тот же страстный
Любовник вечно молодой,
Я тихий гимн луны, согласной
С бесстрастно блещущей звездой.

Рабы, найдите Деву Солнца
И приведите мне, царю,
И все дворцы, и все червонцы,
И земли все я вам дарю».

Он замолчал и все мятутся,
И отплывают корабли,
И слуги верные несутся,
Спешат во все концы земли.

II

И солнц и лун прошло так много,
Печальный царь томяся ждет,
Он жадно смотрит на дорогу,
Склонясь у каменных ворот.

Однажды солнце догорало
И тихо теплились лучи,
Как песни вышнего хорала,
Как рати ангельской мечи.

Гонец примчался запыленный,
За ним сейчас еще другой,
И царь, горящий и влюбленный,
С надеждой смотрит пред собой.

Как звуки райского напева,
Он ловит быстрые слова,
«Она живет, святая дева…
О ней уже гремит молва…

Она пришла к твоим владеньям,
Она теперь у этих стен,
Ее народ встречает пеньем
И преклонением колен.

И царь навстречу деве мчится,
Охвачен страстною мечтой,
Но вьется траурная птица
Над венценосной головой.

Он видит деву, блеск огнистый
В его очах пред ней потух,
Пред ней, такой невинной, чистой,
Стыдливо-трепетной, как дух.

Лазурных глаз не потупляя,
Она идет, сомкнув уста,
Как дева пламенного рая,
Как солнца юная мечта.

Одежды легкие, простые
Покрыли матовость плечей,
И нежит кудри золотые
Венок из солнечных лучей.

Она идет стопой воздушной,
Глаза безмерно глубоки,
Она вплетает простодушно
В венок степные васильки.

Она не внемлет гласу бури,
Она покинула дворцы,
Пред ней рассыпались в лазури
Степных закатов багрецы.

Ее душа мечтой согрета,
Лазурность манит впереди,
И волны ласкового света
В ее колышутся груди.

Она идет перед народом,
Она скрывается вдали,
Так солнце клонит лик свой к водам,
Забыв о горестях земли.

И гордый царь опять остался
Безмолвно-бледен и один,
И кто-то весело смеялся,
Бездонной радостью глубин.

Но глянул царь орлиным оком,
И издал он могучий глас,
И кровь пролилася потоком,
И смерть как буря пронеслась.

Он как гроза, он гордо губит
В палящем зареве мечты,
За то, что он безмерно любит
Безумно-белые цветы.

Но дремлет мир в молчаньи строгом,
Он знает правду, знает сны,
И Смерть, и Кровь даны нам Богом
Для оттененья Белизны.